عارف کھڑی سے منسوب اشعار

عارف کھڑی میاں محمد بخش پنجابی کے ایک نامور شاعر گزرےہیں انہیں رومی کشمیر بھی کہا جاتا ہے۔ سیف الملوک ان کے اشعار کی کتاب ہے وہ ضلع میر پور آزاد کشمیر کی وادی کھڑی کےایک قصبے چک ٹھاکرہ میں 1830ء میں پیدا ہوئے ۔ 1907ء میں وفات پائی مندرجہ ذیل اشعار ان سے منسوب کئے جاتے ہیں لیکن مصدقہ کلام میں موجود نہیں

کالی کملی والاسوہنا ہر سوہنے توں سوہنا            ایڈیاں اچیاں شاناں والا نہ ہویا نہ ہونا

باہروں جھاڑو پھیر نہ کڑئیے نی ہونج اندر دا کوڑا                دلبر تینوں تکدا نائیں  بھن سٹ کچ دا چوڑا

لوئی لوئی کڑئیے بھر لے بھانڈا جے تدھ بھانڈہ بھرنا دیگر پئی دن ہویا محمد تے گھر جاندی نے ڈرنا

آ سجناں گل لگ کے ملیئے جیوندیاں جی ہک واری       مویاں قبر میری تے آیوں. فیر ملنا کس کاری

میلہ میلہ ہر کوئی آکھے، میں وی آکھاں میلہ  جس میلے وچ میل نہ ہووے، اوہ کاہدا جے میلہ

سب سئیاں رَل پانی نوں گئیاں تے مُڑسی کوئی کوئی بھر کے جنہاں نے بھر کے سِر تے رکھیا اوہ پیر دھرن ڈر ڈر کے

ٹر گئے یار محبتاں والے، لے گئے نال ای ہاسےدل نیئں لگدا یار محمد جائیے کہڑے پاسے

سکیاں پتیاں ہرا نئیں ہونا تے ہریاں وی سک  جانا موئے بندیاں کدی مڑ نئیں آنا اساں جیوندیاں  وی ٹر جانا

ٹُر چلے دلدار دلاں دے وطنوں چُک مہاراں اُجڑی بستی نظری آوے کنڈ دتی جد یاراں

ٹر جانڑے سب رنگ رنگیلے بس نام خدا دا رہنا دم دم نام  محمد بخشا  اسیں الل ہی اللہ کہنا

بھلے بھلے اساں ڈھندے ویکھے زور آور ست رانے      بے عقلاں دے نوکر ویکھے دانشمند سیانے

بڈھا بہہ کے سوچاں سوچے  میں آں مالک گھر دا               گھر دے بہہ کے کرن صلاحواں بڈھا کیوں نئیں مردا

گئی جوانی آیا بڑھاپا جاگ پیاں سب پیڑاں  ہن کس کم محمد بخشاؔ سونف جوائن ہریڑاں

کوئی آکھے پیڑ لکے دی  کوئی آکھے چک  وچلی گل محمد بخشا  اندروں گئی اے مک

چپ کرسیں تے موتی ملسن  صبر کریں تے ہیرے  پاگلاں وانگوں رولا پاویں نہ موتی نہ ہیرے

شیشے اتے  گھٹا چڑھیا تے کندھاں جھاڑی جاندے           جلداں نوں ایہہ سانب کے کے رکھن  تے ورقے پاڑی جاندے

ول تمے دی کوڑی ہوندی اثر ہوندا وچہ بیئاں             جیہو جئیاں ماواں ہوون اوہو جئیاں دیہاں

چنگی مندی سجناں کولوں سو واری ھو جاندی  یار یاراں دا گلہ نہیں کردے اصل پریت جناں دی

جس یاری وچ لالچ ھووے توڑ کدی نہی چڑھدی  چادر لیرو لیر محمد وچ کنڈیاں دے اڑدی

اپنے یار دے بیلے وِچوں تُمّے چُن چُن کھایئےہور کِسے دے باغ دے اندروں میوے لین نہ جایئے

دانشمنداں نوں سپ نئیں لڑدا  اک کھڈوں دو واری  اوہی مڑ مڑ دھوکہ  کھاندے مت جنہاں دی ماری

عدل کریں تے تھر تھر کمبن  اچیاں شاناں والے   فضل کریں تے بخشے جاون  میں ورگے منہ کالے

میں نیواں میرا مرشد اچا میں اچیاں دے سنگ لائی۔ ۔ صدقے جاواں انہاں اچیاں توں جنہاں نیویاں نال نبھائی

راہ دے راہ دے ہر کوئی آکھے میں وی آکھاں راہ دے بِن مُرشد دے راہ نہیں لبھناں رُل مرسیں وِچ راہ دے

مُرشد دے دروازے اُتے محکم لائیے جھوکاں نوے نوے نہ یار بنائیے، وانگ کمینیاں لوکاں

بھائی بھائیاں دے درد وڈاندے بھائی بھائیاں دیاں باہواں باپ سراں دے تاج محمدؔ ماواں ٹھنڈیاں چھاواں

کلا ہتھ کجھ کر نئیں سکدا اک دوجے نوں دھوندا ماواں باہجھ محمد بخشا کون کسے نوں روندا

ساری زندگی آٹا گنھیا ، لکھاں کیتے پیڑےاوکھے ویلے محمد بخشا کوئی نیں لگدا نیڑے

سو سو جوڑ سنگت دے ویکھے آخر وتھاں پئیاں جنہاں باہجوں پل نئیں سی لنگدا شکلاں یاد نئیں رہئیاں

سجن سنگ تروڑ گئے او، تے دل ہویا لیراں لیراں ڈاہڈے درد وچھوڑے والے، تے سوون نیں دیدیاں پیڑاں

لپیں بکیں مٹی پاؤندے کردے ڈھیر اچیرا      منگ دعا گھراں نوں جاندے  فیر نئیں پاندے پھیرا

مانگت کولوں منگن والا رھیا ہمیشہ خالی او کی دیوے دان محمد جیہڑا آپ سوالی

‏سونے نال نہ پِتّل رَلدا ، سُرمے نال نہ کولے کاواں دی کی قدر محمّد ، ؟ جِتھے بلبل بولے

بے قدراں نال پیار ودھا کے دُکھ اُٹھایا بھارا دل وی ٹُٹا آس وی مُکی جا بے قدرا یارا

آئی جان شکنجے اندر جوں ویلنے وچہ گنا رَوە نُوں کہے ہُن رە مُحمدؒ ،جے رَہوے تے مَنا۔

شیش محل وچہ  کتا وڑیا اوس نوں سمجھ نہ آوے جہڑے پاسے جاوے اوس نوں کتا ای نظری آوے

ہسن کھیڈن لے گیوں نالے تے سٹ گیئوں وچہ فکراں  پاٹی لیر پرانی وانگوں ٹنگ گیاں وچ ککراں

مکھن دودھ دے اندر ہوندا پر سبھ نوں نظرنہ آوے اوسے نوں ایہہ نظری آوے جہڑا اندر جھاتی پاوے

کر کر بدیاں بڈھا ہویانکل گیا کب تیرا فیر وی بدیوں باز نہ  واہ واہ شخص دلیرا

کپڑا پھٹے  تے لگے تروپا  دل پھٹے کی سینا  سجناں باہجھ محمد بخشا کی مرنا کی جینا

رات پوے تاں بے درداں نوں نیند پیاری آوےدرد منداں نوں طلب سجن دی  ستیاں آن جگاوے

درد منداں دے سخن محمد دین گواہی حالوں جس پلےّ پھُل بدھے ہوون آوے مشک رومالوں

عاشق پڑھن نماز عشق دی  جس وچہ حرف نہ کوئی              بل نہ ہلے تے جیب نہ پھڑکے اصل نمازی سوئی

عِشق نئیں ہوندا  نال تعویذاں تے چَھڈدے قلم دواتاں عِشق جناں دے ہڈیں رَچیااو نئیں پچھدے ذاتاں

بہتی خوشی اے غمی برابر  ایہہ تحقیق پچھانی سک جاندے اوہ رکھ محمدجتھے بہتا پانی

مالاں والے سخی نئیں ہوندے  سخیاں مال نئیں ہوندا  ایتھے اوتھے دوئیں جہانیں سخی کنگال نئیں ہونا

اصلاں نال جے نیکی کرئیےنسلاں تک  نئیں بھلدے بداصلاں نال نیکی کرئیے پٹھیاں چالاں چلدے

روون میل دلاں دی دھووے  تے وچھڑے یار ملاوے         روون دھوون والا بندہ دوزخ نوں ناں جاوے

جنہاں عشق نمازاں پڑھیاں کدی نئیاں اوہ مردے            ولیاں دے درباراں اتے ویکھ لے دیوے بلدے

ولی اللہ دے مردے ناہیں کردے پردہ پوشی کی ہویا جے دنیا اتوں ٹر گئے نال خاموشی

فضل تیرے نال لوہے تردے پھٹیاں دے سنگ رل کے              کُتے وی جنت جان محمد چنگیاں دے سنگ رل کے

عملاں والے لنگھ لنگھ جاندے تے غافل غوطے کھاندے    ڈبن نہ دین محمد بخشا کامل پیر جنہاندے

جے میں ویکھاں عملاں ولے کجھ نیئں میرے پلے          جے ویکھاں تیری رحمت ولے  بلے بلے بلے

ہجر تیرا جے پانی منگے تے میں کھوہ نیناں دے گیڑاں         جی کردا تینوں سامنے بیٹھا کے میں درد پرانے چھیڑاں

پاٹا چولا لیرولیر ، سی لیندا اے درزی  دل دا محرم کوئی نہ ملیا جو ملیا سو غرضی

‏مرنا مرنا ہر کوئی آکھے ، میں وی آکھاں مرنا جس مرنے وِچ یار نئی راضی، اُس مرنے دا کی کرنا​

بیلی بیلی ہر کوئی آکھے تے میں وی اکھاں بیلی        اس ویلے دا کوئی نیں بیلی جدوں نکلے جان اکیلی

مولا تو بیلی تے سب جگ بیلی تے ان بیلی وی بیلی       سجناں باہجھ محمد بخشا اج سنجی پئی اے حویلی

دُشمن مرے خوشی نہ کرئیے سجناں وی مر جانا دیگر تے دِن گیا محمدؔ اوڑک نوں ڈُب جانا

عشق کرئیں تے رب نل کرئیں دوجا کم کمینہ ای رب دا عشق مکمل کردا ، دوجا چیرے سینہ ای

سفنے وچ مینوں ماہی ملیا تے میں گل وچ پالیاں بانہوان      ڈر دی ماری اکھ نہ کھولاں کیتے فیر وچھڑ نہ جانواں

بے شرمی دے حلوے نالوں ساگ سروں دا چنگا            بے نسلاں دی یاری نالوں سنگ چوہڑے دا چنگا

روگاں وچ روگ انوکھا جس د ا ناں اے غریبی غربت دے وچ چھڈ جاندے نیں رشتے دار قریبی

لکھ کنجراں دی سیوا کرئیے، اوہ کدے نئیں رَجدے       تھوھر ، کِکر دی گوڈی کرئیے، اَم کدے نئیں لگدے.

عیداں تے شبراتاں آئیاں،سارے لوکی گھراں نوں آئے،او نہیں آئے محمد بخشاجیھڑے آپ ہتھیں دفنائے.

میں انھا تے تلکن رستا کیوں کر رھوے سنبھالا           دھکے دیون والے بہتے توں ھتھ پکڑن والا

پڑھنے دا نہ مان کریں توں تے نہ آکھیں میں پڑھیا               اوہ جبار قہار سداوے متاں روڑھ چھڈی ددھ کڑھیا

کچ وی منکا تے لال وی منکا اکو رنگ دوہاں دا         جد صرافاں اگے جاون تے فرق ہزار کوہاں دا

مالی دا کم پانی لانا تے بھر بھر مشکاں پاوے      مالک دا کم پھل پھُل لانا لاوے یا نہ لاوے

مالی باغ دی راکھی کر دا، پھل کچے ہون یا پکے۔۔ پیر مریداں دے سر تے رہنداں مندے ہون یا چنگے

باغ تیرے دی راکھی کر کر میں ساری عمر گزاری جدوں پھل پکن تے آیا، تے لے گئے ہور وپاری

اِک گناہ میرا ماں پیو ویکھے، دیوے دیس نکالا لکھ گناہ میرا اللہ ویکھے، اوہ پردے پاون والا

موتی چوگ جنہاں دی ہووے او نئیں چُگدے دانے             کرم جِنہاں تے کردے مُرشد اوہ کملے وی ہون سیانے

بانساں نوں کدی پھل نئیں لگدے  چھلیاں رس نئیں دیندے جے اندروں مضبوط نہ ہوئیے چلے کم نئیں دیندے

جیہڑیاں گُڈیاں آپے اُڈیاں او کدی نہ چڑھیاں اُچایاں اوہیو گُڈیاں چنگیاں اُڈیاں جیہڑیاں سائیاں آپ اُڈائیاں

لکھاں بیر بیری نوں لگدے تے جھڑ جاندے نیں کچے          تے جیہڑے پکن نال محمد بس اوہیو کھاندے وٹے

مٹھا میوہ بیری دیوے  فیر وی وٹے کھاوے صبر بیری دا ویکھ محمد نیکیاں کردی جاوے

باہروں بھیس فقیری والا  اندروں دنیاداری    دردر دی گرداوری کردے ٹکردے پٹواری

بھیڈو وانگ حلیمی تیری  نیت دیا پگھیاڑا     صورت وانگ فرشتہ    جاپیں کھا گئیوں سارا واڑا

اساں کِسے دے کُجھ نہ لگدے نہ کوئی ساڈا دردی دیس نوں چا پردیسی کرنا ایں واہ مولا تیری مرضی

در تیرے تے میں اڑیاں کر ساں جیویں او بال نیانا اِک نِکّی جئی میں ضد کر بیٹھا تے آقا میں خالی نئیں جانا

ماں مرے تے ماپے مکدے پیو مرے گھر ویہلا۔۔ شالا مرنہ ویر کسے داے، تے اجڑ جاندا جے میلا

ماں دا پیار سمندروں ڈونگا انت کسے نیں پایا ماں دے پیراں تھلے جنت پاک نبیﷺ فرمایا

اچیاں لمیاں ٹاہلیاں  گھنیاں جنہاں دیاں چھاواں ہر شے بازاروں لبھ جاندی نئیں لبھدیاں ماواں

مسجد ڈھادے مندر ڈھا دے، ڈھا دے جو کجھ ڈھیندا۔۔ ہک بندے دا دل نہ ڈھاویں، رب دلاں وچ رہندا۔

ڈیگر ٹلی تے شاماں پیئان سب گھراں نوں آے  اوہ نا آئے فیر محمد موت جنہاں لے جائے۔

لے فیر یار حوالے رب دے میلے چار دناں دے اُس دن عید مبارک ہو سی، جس دن فیر مِلاں گے

کملی دنیا چیتے رکھیا ابراہیم دا لیلا بھل گئی ویکھ محمد بخشا حسین دا ڈیگر ویلا

چنگے بندے دی صحبت یارو جیویں دُکان عطاراں سودا پانویں مول نہ لیّے __ ھُلّے آن ہزاراں

برے بندے دی صحبت یارو جیویں دوکان لوہاراں کپڑے پاویں کُنج کُنج بیٹھیئے چنکاں ٓان ہزاراں

بُرے بندے دی صحبت یارو جیویں درخت کھجوردھوپ لگے تے چھاں نہ دیوے، ُپکھ لگے تے پھل دُور

سدا نہ باغیں بلبل بولے، سدا نہ باغ بہاراں سدا نہ ماپے حسن جوانی سدا نہ صحبت یاراں

قدر پُھلاں دا بُلبل جانے، صاف دماغاں والی قدر پُھلاں دی گِرج کی جانے، مُردے کھاونڑ والی

قدر نبی دا اے کی جانن دنیا دار کمینےقدر نبی دا جانن والے سو گئے وچ مدینے

قدر نبی دا اللہ جانے یا جانے اصحابی قدر پانی دا مچھلی جانے یا جانے مرغابی

ککھ سواد نہ مِشری اندر، تےکھنڈاں وی چکھ ڈِٹھیاں اینہاں ساریاں چیزاں نالوں، گلّاں سجن دیاں مِٹھیاں

جان منگے تے دیر نہ کریے اگے یار سجن دےعاشق تے شہید محمد نہیں محتاج کفن دے

یاری اندر عمر گزاری دیکھ لئیں اک واری ایہناں اکھیں تینوں ڈٹھا ہور نہ ویکھن کاری

کر کر بدیاں بڈھا ہویوں نکل گیا کُب تیرافیر وی بدیوں باز نہ آئیوں واہ واہ شخص دلیرا

ہڈیاں کمبن گوڈے کھڑکن تے ٹٹ گیا لک تیرا ہجے وی بدیوں باز نہ آئیوں جی اوہ مرد دلیرا

ایناں گلا تھیں کی لبھدا عیب کسےدا کرنا اپنا آپ سنبھا؛ل محمد جو کرنا سو بھرنا

اُچا نام رکھایا جس نے چلھے ہیٹھ اوہ سڑیانیواں ہو کے لنگھ محمد لنگھ جائیں گا اڑیا

حرص طمع دے گھوڑے چڑھیوں ڈھلیاں چھڈ لگاماں گھر نو واگاں موڑ سوارا سر تے پے گئیاں شاماں

دکھیے دی گل دکھیا جانے سکھیے نوں کی خبراں سجن جنہاں دے موت نے مارے روندے تک تک قبراں

لمبی رات جدائیاں والی ہوندی سہہ وریاں دی کون لیاوے خبر محمد سجناں دور گئیاں دے

اچے ٹبے شیراں ملے تے جل ملے مرغائیاں چارے اوٹاں موت نے ملیاں فضل کریں رب سائیاں

وکھو وکھرے لیکھ سبھی دے لکھ چھڈیوس ہک واری جمن مرن نہ گھسن دیندا ساعت ادھی ساری

اوڑک ہک دن مرنا  بندے کیا اگے کیا پچھے ریت پریت اوہدی وچہ مرئیے  پتا سجن نوں لگے

لکھ واری میں توبہ بھنی تے میں ہاں بے اعتبارا فیر وی فضل تیرے دیاں مولا آساں رکھن والا

عیب میرے پر پلہ دیندا ہنر کریندا ظاہر جدوں اوہ کرم داواڑہ کردا کوئی نہ رہندا باہر

جس گھر آون جاون ہووے تے رکھئیے پاک نگاہواں  کعبے وانگر جانئیے اس نوں  تے رہیئے بہن بھراواں

ماؤ پیؤ دی بے فرمانی ،جو بیٹا نِت کردافرزندی دا پیار نہ رہندا ،کہن کویں ایہہ مردا

دھیاں لئی پردیس وے بابل تے پتراں لئی جاگیراں دکھ سکھ سہنا تے کجھ نا کہنا دھیاں دیاں تقدیراں

اے سلطان حسن دی نگری راج سلامت تیرا میں پردیسی ہاں فریادی عدل کرین کجھ میرا

دم دم جان لباں تے آوے چھوڑ حویلی تن دی کھلی اڈیکے مت ہن آوے کدروں وا سجن دی

راہ تیرا میں تکدی رہندی محل اُچے تے چڑھ کے جاں غم بوہتا کاہلی پاوے رواں اندر وڑ کے

آسجناں جے تو سجنا بن سجناں کی سجنا جنہاں یار بکل اچ ملیا اوہ رجیا نہ رجناں

جے تون یار نوں ملنا چاہیں مرضی لوڑ سجن دی جے تو مرضی اپنی لوڑیں ایہہ گل کدے نہ بن دی

جے تو سر دے پیر بنا کے مگر سجن دے  چلیوں تاں فیر پرت دلاسہ دیسی جانی سنگت رلیوں

ٹیگز

• اشعار
• پنجابی کلام